خودآگاهی، کلیدِ تعالی در رهبری
«خودآگاهی» اغلب «دانش آگاهانه فرد از شخصیت، احساسات، انگیزه‌ها و خواسته‌های خود» تعریف می‌شود. خودآگاهی کلید خودکنترلی، تصمیم‌گیری، خلاقیت، یادگیری، رشد و خودبالندگی است. خودآگاهی ارزش‌آفرین است و به شما در تحت تأثیر قرار دادن دیگران کمک می‌کند. خودآگاهی ابزاری برای مدیریت فعالانه‌ی عقاید، افکار، عواطف، تصمیم‌ها و رفتارهاست. رهبران بزرگ خودآگاه‌اند و همه‌روزه فعالیت‌های خودآگاهانه دارند. کسی هست که خواهان شفافیت بیشتر، توانمندی، انگیزش و جاری شدن انرژی مثبت در زندگی‌اش نباشد؟ پرورش خودآگاهی مستلزم رویکردی خودنگر است؛ یعنی سیستم و فرآیندی برای درگیری فعالانه و آگاهانه در درک موجودیت فردی خودمان. این به معنی تمرکز بر کل وجود‌مان است که شامل عقاید (باز یا محدود)، وضعیت سلامت جسمی و روانی و روحی و… می‌شود. همچنین شامل پذیرش تمام ابعاد مثبت و ابعاد نیازمند به بهبودِ وجودِمان است. خودآگاهی یعنی دانستن اینکه چه کسی هستیم و هر روز و هر لحظه مشغول انجام چه کاری هستیم. این دانایی و آگاهی مستلزم نگاهی عمیق به خود و ارزیابی صادقانه است و البته که جسارت می‌طلبد.
پیشنهاد می‌شود با پرسیدن یک سری سؤال خودآگاهی از خود را شروع کنید. لازم نیست همه‌ی روز درگیر این سؤال‌ها باشید. هر روز ۵ سؤال را انتخاب کنید و پاسخ‌های خود را بنویسید.
- بخش عمده‌ی انرژی روزانه‌ی من صرف چه کاری می‌شود؟
- آیا امروز بهترینِ خود بودم؟
- آیا امروز ارزشی را با دیگران سهیم شدم؟
- آیا از دست چیزهایی که ارزش ایجاد نمی‌کردند رها شدم؟
- بهترین لحظه‌ی روز برای من کدام بود؟
- امروز چه چیزی آموختم؟
- آیا امروز با دیگران رفتار خوبی داشتم؟
- آیا امروز سپاسگزار بودم؟
- آیا نکته‌ی مثبت امروز را دریافتم و بابتش خوشحال بودم؟
- چه زمانی در بهترین حالت خودم هستم؟
- امروز می‌خواهم دیگران چه درکی از من داشته باشند؟
- آیا من به هر چیزی که فکر می‌کنم باور دارم و یا آیا افکار خود را قبل از عمل ارزیابی می‌کنم؟
- خودآگاهی چگونه مرا به رهبری بهتر، والدی بهتر، همسری بهتر و فردی بهتر تبدیل می‌کند؟
- امروز چه چیزی باعث شادی و خنده‌ی من شد؟
- آیا به محیط خودم آگاهم؟
- آیا چیزی الهام‌بخش من است؟
- باید از انجام چه کاری دست بکشم؟
- باید چه کاری را شروع کنم؟
بسیاری از افراد سفر خودآگاهی را به دنبال یک واقعه‌ی مهم در زندگی‌شان شروع می‌کنند. خودآگاهی اغلب در سایه‌ی نوعی فرصت خاص نمایان می‌شود، و اگر ما برای پذیرش آن آماده باشیم و اطلاعات را با آگاهی پردازش کنیم، تعالی، اغنا، موفقیت و خرسندی را تجربه خواهیم کرد.
خودآگاهی پایان ندارد، دائم می‌تواند بهترش کرد و در آن جلو رفت. خودآگاهی یک فرآیند شناختی-رفتاری است و با تمرین و ممارست و به کمک فرآیندهای یادگیری و نایادگیری (unlearning) پیش می‌رود. خودآگاهی مستلزم تمرکز صد در صدی بر خود و خودداری از تمرکز بر دیگران است؛ این فرآیند فقط و فقط درباره‌ی خود شماست و کمک می‌کند تا مهارت آگاهی نسبت به افکار و عواطف‌مان را در هر لحظه به دست بیاوریم. خودآگاهی مستلزم رهایی از غرور و ارزیابی صادقانه‌ی ارزشهای‌مان است، همین است که باعث می‌شود به بهترین خودمان تبدیل شویم.
اما مسئله اینجاست که رسیدن به خودآگاهی در شرایطی که زندگی فردی و کاری پرشتاب و پرچالش است، آسان نیست. ایفای هم‌زمان نقش همسری، والدی، خواهرـ‌برادری، رهبریِ یک جامعه و… واقعاً دشوار است. از طرفی، انجام روزمره‌ی فعالیت‌های خودآگاهانه نیازمند تمرکز، انضباط و شجاعتِ تغییر است و البته که ممکن است هر فرد را کمی آسیب‌پذیر کند.
اما مزایای خودآگاهی برای موفقیت در رهبری قابل چشم پوشی نیست؛ در صورتی که رهبران رویکردی فکرشده و آگاهانه به ادراک، رفتار و روابط خود داشته باشند، و خودآگاه باشند،این می‌تواند برایشان بسیار ارزش‌آفرین باشد. بخشی از این آگاهی در سایه‌ی اصالت و یگانگی در گفتار و رفتار و افکار (integrity) است که رخ می‌دهد و به طور طبیعی در ارتباطات و اقدامات روزمره‌ی یک رهبر سازمانی تعالی را رقم می‌زند.
در اینجا به ۴ اقدام ساده برای تمرین روزمره‌ی خودآگاهی اشاره می‌شود:
- روزانه ذهن‌آگاهی (mindfulness) را تمرین کنید. پیشنهاد می‌کنیم ۵ دقیقه در صبح و ۵ دقیقه در عصر را به این کار اختصاص دهید. این کار به رسیدن به یک آگاهی کلی از خودتان کمکتان می‌کند. صبح‌ها اولویت‌ها و مشاهدات خود را یادداشت کنید و در پایان روز آنها را بررسی کنید تا بتوانید ارزش ایجاد‌شده را بسنجید. سپس فهرستی برای انجام بعضی امور یا ترک انجام بعضی دیگر تهیه کنید و صبح روز بعد آن را مرور کنید.
- استراحت‌های منظم روزانه داشته باشید؛ از کار دست بکشید، نفس بکشید و مشاهده کنید. از توقف‌های کوتاه برای استراحت دادن به ذهن و جسم و روحتان احساس گناه نکنید. محیط، افراد و هوا را عمیقاً درک کنید. در زمان حال باشید و اجازه ندهید چیزی حواستان را پرت کند.
- صبور باشید. در تعامل با دیگران فعالانه گوش کنید. با آگاهی از اینکه چه چیزی در حال اتفاق افتادن است به محیط خود توجه کنید. به تنفستان، نمای اطراف و صداها توجه کنید. به اینکه بدنتان چه حسی دارد.
- کنجکاو باشید. ذهن خود را باز نگه دارید و همواره پیش‌فرض‌های خود را به چالش بکشید و زیر سؤال ببرید. خوش‌نیت باشید. به ناشناخته‌های خود نزدیک شوید و سؤالات مرتبط و هدفمند بپرسید. برای رویدادهای مهم از تقویم و ابزارهای تکنولوژیک استفاده کنید.
در آخر ذکر این نکته خالی از لطف نیست که هرگز فراموش نکنید که پیشرفت و رسیدن به تسلط در خودآگاهی یکی از بزرگ‌ترین لطف‌هایی‌ست که می‌توانید در حق خود بکنید. خودآگاهی تغییرات مثبت و طولانی‌مدتی با خود به همراه دارد و رهبری شما را بهبود می‌دهد و ارتقا می‌بخشد. خودآگاهی باعث می‌شود ارز‌‌ش‌هایتان در فعالیت‌های روزمره‌ی شما نمود واقعی پیدا کند.
نظرات کاربران